دکتر مصطفی جعفری-وکیل متخصص اراضی
آنچه خواهید خواند
انواع اراضی کدام است؟
اراضی از حیث بهرهبرداری به سه دسته تقسیم می گردد:
- دایر
- بایر
- موات
اراضی دایر
اراضی دایر به اراضی دارای ساختمان و تاسیسات و دیوارکشی و غیره و یا املاکی که باغ و مشجر و یا زراعی باشد گفته می شود.
اراضی بایر
اراضی بایر به اراضی فاقد ساختمان و تاسیسات و زراعت و غیره می گویند که سابقه دابر بودن را داشته اند.
اراضی موات
اراضی موات به اراضی که فاقد هر گونه سابقه عمران و آبادی و یا باغ و کشاورزی باشد میگویند.
اراضی موات چیست؟
اراضی موات از قبل از انقلاب اسلامی مدنظر قانونگذار بوده و برای اولین بار در ماده ۲۷ قانون مدنی به آن اشاره شده است. سپس در قوانین مختلفی از جمله قانون اصلاحات ارضی در خصوص اراضی موات سخن رانده شده است. اما مهمترین مقررات در خصوص اراضی موات پس از انقلاب تصویب و اجرا شده است. قوانینی از جمله قانون نحوه واگذاری و احیای اراضی، قانون لغو مالکیت اراضی موات شهری.
انواع اراضی موات کدام است؟
اراضی موات به دو دسته زیر تقسیم میگردد:
- اراضی موات شهری
- اراضی موات خارج از محدوده شهری
اراضی موات شهری مشمول قانون زمین شهری و قوانین مربوطه بوده که در جای خود بحث می گردد. از آنجایی که اراضی موات شهری با مسائل مرتبط با شهرداری نیز گره خورده است، وکیل دعاوی اراضی در این موارد باید به دعاوی مرتبط با شهرداری نیز تسلط داشته باشد.
مطلب مرتبط: وکیل دعاوی ملکی
اما در خصوص اراضی موات خارج از محدوده شهرها، از منظر وکیل امور اراضی ماده واحده قانون مرجع تشخیص اراضی موات و ابطال اسناد آن مصوب ۱۰ دی ۶۵ وجود دارد. مطابق این ماده واحده « کلیهﻱ اسناد و مدارک مربوط به غیر دولت اعم از رسمی و غیر رسمی مربوط به اراضی موات (یا سند مربوط به قسمتی از اراضی که موات باشد) واقع در خارج از محدوده استحفاظی شهرها به استثناء اراضی که توسط مراجع ذیصلاح دولت جمهوری اسلامی ایران واگذار شده است، باطل و این قبیل اراضی در اختیار دولت جمهوری اسلامی ایران قرار می گیرد، تا در جهت تولید محصولات کشاورزی و صنعتی، ایجاد اشتغال و مصارف عام المنفعه و برطرف ساختن نیاز دستگاه های دولتی و نهادهای انقلاب اسلامی و شهرداری ها و ایجاد مسکن و واگذاری زمین برای کسانی که مسکن ندارند حسب مورد براساس مقررات مربوطه اقدام نماید.
ادارات ثبت اسناد مکلّفند حسب اعلام هیئت های واگذاری زمین نسبت به ابطال سند آن ها و صدور سند به نام دولت جمهوری اسلامی ایران اقدام نمایند.
تبصره 1 – تشخیص موات بودن اراضی خارج از محدودهﻱ شهرها به عهدهﻱ وزارت کشاورزی است که از طریق هیئت 7 نفره اقدام می نماید و در صورتی که منصرف فعلی منکر موات بودن زمین باشد، از طریق دادگاه صالح اقدام به عمل می آید و چنان چه دادگاه رأی به موات بودن زمین بدهد سند ابطال و از متصرّف خلع ید خواهد شد.
تبصره 2 – اسناد مالکیت زمین های مواتی که به موجب این قانون باطل می شود آزاد تلقی و مطالبات ناشی از فروش این گونه اراضی منتفی می گردد و مطالبات دیگر طلبکاران از سایر اموال بدهکار قابل استیفاء است.
تبصره 3 – زمین هائی که اسناد آن ها باطل می شوند چنان چه حریم روستاها باشد جهت کارها ی عام المنفعه و یا تعلیف احشام یا احداث واحدهای مسکونی روستا و سار خدمات مورد لزوم برای روستا برحسب مورد اختصاص داده خواهد شد. و …»
نکات مهم در خصوص اراضی موات خارج از محدوده شهرها
با بررسی این قانون چند نکته حائز اهمیت در خصوص دعاوی اراضی موات خارج از محدوده شهرها وجود دارد:
- بایستی در خصوص موقعیت مکانی و زمانی اراضی موات تحقیق و بررسی صورت گیرد.
- مرجع تشخیص اراضی موات وزارت کشاورزی است که از طریق هیئت هفت نفره اقدام می نماید. این هیئت هفت نفره همان هیئت واگذاری اراضی مقرر در قانون نحوه واگذاری و احیای اراضی است، که شامل دو نفر نماینده از وزارت کشاورزی، یک نفر نماینده از وزارت کشور یا استانداری محل، یک نفر نماینده جهاد سازندگی (در صورت وجود)، یک نفر نماینده حاکم شرع و ولی امر، دو نفر نماینده شورای ده می باشد.
- مرجع اعتراض به تشخیص موات بودن اراضی خارج از محدوده شهرها توسط هیئت 7 نفره، دادگاه عمومی حقوقی محل است.
- اعتراض به رای هیات 7 نفره تشخیص موات بودن اراضی خارج از محدوده شهرها، فاقد مهلت است.
از زمان تصویب و اجرای قانون فوق مشکلات عدیده ای در خصوص تشخیص و واگذاری این اراضی بین اشخاص حقیقی و دولت و حتی سازمانهای مختلف دولت با یکدیگر به وجود آمد، که با دخالت وکلای دادگستری و طرح دعاوی مختلف و رسیدگی دستگاه قضایی تا حدودی رویه مشخصی در خصوص این دعاوی به وجود آمده است.
ولیکن پیچیدگی و ابهامات فراوان این دعاوی، مشکلات بسیاری برای شهروندان ایجاد نموده است. بنابراین اگر با چنین مشکلی مواجه می باشید از مشاوره های وکیل متخصص در این زمینه بهره مند گردید.
جهت مشاوره با وکیل متخصص اراضی کلیک نمائید